Projekt nowelizacji Kodeksu cywilnego w zakresie zadośćuczynienie za naruszenie więzi rodzinnej. Rodziny poważnie poszkodowanych czekają nowe regulacje prawne.

Przepis jednoznacznie stanowiący, że najbliższej rodzinie osoby trwale poszkodowanej może przysługiwać zadośćuczynienie za naruszenie więzi rodzinnej przewiduje nowelizacja Kodeksu cywilnego, która została już przekazana pod obrady Senatu. Z inicjatywą takiej zmiany w kwietniu br. wystąpił Prezydent RP.

Dotychczas Ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. poz. 732), poprzez uzupełnienie art. 446 o § 4 k.c., do polskiego porządku prawnego wprowadzono instytucję zadośćuczynienia dla najbliższych członków rodziny poszkodowanego w razie jego śmierci w następstwie czynu niedozwolonego.

W związku z postulowaną zmianą najbliższej rodzinie osoby, która np. wskutek wypadku doznała trwałego uszkodzenia ciała, przysługiwać ma zadośćuczynienie za naruszenie więzi rodzinnej, tak jak ma to miejsce w przypadku śmierci poszkodowanego- członka najbliższej rodziny.

Projekt nowelizacji przewiduje dodanie w Kodeksie cywilnym art. 4462. Stanowi on, że „w razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę”.

W ocenie projektodawcy za słuszne należy uznać, iż zapłata zadośćuczynienia, gdy najbliższy członek rodziny dozna poważnego uszczerbku na zdrowiu, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynowania więzi rodzinnej. W tym przypadku krzywda osoby najbliższej jest niewątpliwie zbliżona do krzywdy normatywnie uregulowanej w art 446 § 4 k.c.

„W obu przypadkach najbliżsi członkowie rodziny cierpią tak samo mocno, a w razie ciężkiego i trwałego uszczerbku cierpienie najbliższych członków rodziny może być dodatkowo długotrwałe.” – czytamy w uzasadnieniu projektowanych zmian.

Celem tej zmiany ma być ustanowienie prawidłowej podstawy normatywnej dla odpowiedzialności cywilnej za krzywdę najbliższych członków rodziny poszkodowanego, która polega na niemożności nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej z poszkodowanym, z powodu wyrządzenia u poszkodowanego trwałego i ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.

Według projektu, zadośćuczynienie będzie przysługiwało wyłącznie najbliższym członkom rodziny poszkodowanego i będzie dotyczyć przypadków uszczerbków „najcięższych oraz nieodwracalnych, a więc takich, które rzeczywiście skutkują zerwaniem więzi rodzinnej” i wiążą się z „dotkliwą, niekończącą się krzywdą najbliższych członków rodziny poszkodowanego”.

Prawo do zadośćuczynienia ma dotyczyć, zgodnie z przeważającą linią orzecznictwa sądów powszechnych, szczególnie dramatycznych sytuacji, gdy w następstwie ciężkiego i trwałego uszczerbku na ciele lub rozstroju zdrowia (ciężkiego, głębokiego i nieodwracalnego upośledzenia funkcji życiowych) dochodzi do niemożności nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej. Przedmiotem regulacji są więc przypadki trwałego stanu śpiączki pourazowej lub stanów wegetatywnych oraz stanów związanych z uszkodzeniem mózgu albo innych przypadków poważnego i nieodwracalnego rozstroju zdrowia, skutkującego zerwaniem więzi rodzinnej z poszkodowanym. W tego rodzaju tragicznych sytuacjach, skutek zerwania więzi rodzinnych jest podobny w zakresie do śmierci osoby bliskiej, a cierpienie najbliższego członka rodziny związanego z takim chorym jest dominujące w dłuższym okresie, zaś intensywność poczucia i braku nadziei są nie mniejsze niż trauma związana ze śmiercią. Projekt jednak nie zawiera katalogu zamkniętego zdarzeń będących podstawą żądania zadośćuczynienia pozostawiając tą kwestię ocenie stron, a w razie sporu, ocenie sądu.

Zatem ocena wszystkich przesłanek zadośćuczynienia będzie dokonywana na podstawie konkretnych okoliczności sprawy, których obowiązek wykazania będzie spoczywał na dochodzącym zadośćuczynienia.

Kancelaria Prezydenta kierując w kwietniu propozycje tej zmiany do Sejmu podkreślała, że potrzeba zmiany w tym zakresie wynika z rozbieżności w orzecznictwie sądowym. Dominującą linią orzeczniczą jest zasądzanie przez sądy zadośćuczynienia najbliższym członkom rodziny poszkodowanego za krzywdę w postaci zerwanej więzi rodzinnej, jednak zdarzają się przypadki odmowy prawa do tego rodzaju zadośćuczynienia.

Z powyższych względów proponuje się wprowadzenie art. 4462 k.c., który będzie stanowił właściwą podstawę normatywną dla roszczenia najbliższego członka rodziny poszkodowanego o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w postaci zerwanej więzi rodzinnej.

Na koniec wymaga podkreślenia, iż przepis ten stosowany ma być również z mocą wsteczną, tj. – jak to ujęto w projekcie nowelizacji- także w związku ze zdarzeniami, których skutkiem jest niemożność nawiązania lub kontynowania z poszkodowanym więzi rodzinnej, powstałymi przed dniem wejścia w życie projektowanej nowelizacji.

W razie pytań zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.