Jak prawidłowo sporządzić testament?

Kodeks cywilny przewiduje dwa typy testamentów – testamenty zwykłe oraz szczególne. Do testamentów zwykłych zalicza się testament sporządzony własnoręcznie, testament notarialny oraz testament urzędowy. Testamentami szczególnymi są testament ustny, testament podróżny, oraz testament wojskowy. Kodeks określa ściśle przesłanki i warunki prawidłowego sporządzenia każdego z tych testamentów w taki sposób, aby móc uznać je za skuteczne.

Najczęściej spotykanymi i wykorzystywanymi formami testamentów są testament spisany własnoręcznie oraz testament notarialny. Co do zasady nie zdarza się, aby testamenty notarialne sporządzone były w nieprawidłowy sposób z uwagi na fakt, iż ich sporządzeniem zajmuje się notariusz, który jest osobą zaufania publicznego, posiadający fachową wiedzę w tym kierunku, pozwalającą na objęcie ostatniej woli zmarłego odpowiednią formą takiego testamentu. Szczególnie zalecanym jest skorzystanie z pomocy notariusza, gdy spadkodawca planuje przekazać konkretne przedmioty konkretnym osobom. Są to tzw. zapisy windykacyjne i dla swej skuteczności powinny przybrać formę aktu notarialnego.

Jak wyżej zostało wskazane, jedną z częstszych form testamentów, obok notarialnych, są testamenty własnoręczne. Przed sporządzeniem takiego testamentu, warto przygotować się pod kątem wymogów jakie stawia prawo dla uznania takiego testamentu za ważny.

Zgodnie z art. 949 Kodeksu cywilnego (Dz.U.2022.1360 t.j. z dnia 2022.06.29) spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Naruszenie przynajmniej jednego z dwóch pierwszych wymogów skutkuje zawsze nieważnością całego testamentu. Brak daty co do zasady również powoduje nieważność, chyba że nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu oraz co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.

Testament własnoręczny musi zostać w całości spisany pismem ręcznym przez spadkodawcę. Treść testamentu powinna uwidaczniać indywidualne cechy pisma spadkodawcy. Ma to umożliwić potwierdzenie, że to on dokonał danych rozrządzeń. Własnoręczne spisanie testamentu ogranicza również możliwość jego podrobienia. Pismo testatora musi być czytelne dla innych osób, w przeciwnym razie nie będzie możliwości odtworzenia treści jego ostatniej woli. Dlatego też, co istotne, nie ma możliwości sporządzania testamentów wspólnych np. woli obydwojga małżonków w jednym testamencie. Każda osoba, która chce rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci powinna spisać testament jedynie w swoim własnym imieniu.

Niedopuszczalne jest natomiast posługiwanie się urządzeniami technicznymi utrwalającymi pismo w sposób mechaniczny, w szczególności maszyną do pisania lub komputerem połączonym z drukarką. Oświadczenie spisane przez inną osobę na prośbę testatora, lecz przez niego osobiście podpisane, również nie spełnia wymogu własnoręczności, nie jest więc ważnym testamentem holograficznym (własnoręcznym).

Testament może być sporządzony na jednej lub kilku kartkach, z tym że pomiędzy poszczególnymi kartkami powinna istnieć więź materialna (np. ciągła numeracja, odpowiednia wzmianka lub identyczność materiału) oraz więź intelektualna (np. kontynuacja myśli, dalszy ciąg zdania).

Podpis umieszczony w testamencie holograficznym umożliwia identyfikację osoby testatora, pozwala przyjąć, że miał on wolę i świadomość testowania, a także świadczy o tym, że testament został ukończony. Kodeks cywilny nie określa w zasadzie wymagań, jakim podpis musi odpowiadać. W literaturze jednakże powszechnie przyjmuje się, że powinien on składać się z pełnego imienia (imion) i nazwiska. Za dopuszczalne uznaje się jednak także posłużenie się pierwszą literą imienia i nazwiskiem, a także samym nazwiskiem, a w przypadku nazwiska dwuczłonowego – jednym z nazwisk. Dopuszczalne jest także podpisanie się pseudonimem, jeżeli spadkodawca stale się nim posługiwał. Za podpis nie mogą być uznane parafa ani inicjały.

Data może zostać umieszczona w dowolnym miejscu testamentu (np. na początku, w treści rozrządzeń lub też na końcu, obok podpisu). Oznaczenie godziny i minuty sporządzenia testamentu co do zasady nie jest konieczne. W przypadku jednak gdy testator spisał kilka testamentów tego samego dnia, dokładne określenie chwili sporządzenia każdego z nich okaże się pomocne przy ustalaniu ostatecznego kształtu rozrządzeń spadkodawcy.

Jak wyżej zostało przytoczone, ważnym jest aby zawrzeć wszystkie wymagane prawem elementy testamentu, z uwagi na jego ważność w przyszłości i możliwość dziedziczenia na jego podstawie. W takim przypadku przed spisaniem testamentu warto skorzystać ze wsparcia i pomocy profesjonalistów, prawników zajmujących się na co dzień prawem spadkowym, tak aby w przyszłości forma testamentu ani zapisy w nim zawarte nie budziły wątpliwości.

Jeżeli są Państwo zainteresowani pomocą prawną w zakresie prawa spadkowego, zachęcamy do skorzystania z usług naszej Kancelarii.