Mediacja i zawezwanie do próby ugodowej nie przerwą już biegu terminu przedawnienia

Przedawnienie roszczeń majątkowych to kluczowa instytucja prawa cywilnego, mająca swoją regulację w Kodeksie cywilnym w art. 117. Podstawową funkcją przedawnienia jest stabilizacja porządku prawnego. Ratio legis, a w konsekwencji cel i funkcja instytucji przedawnienia w kodeksie cywilnym sprowadzają się do usunięcia stanu niepewności prawnej w sytuacji, gdy uprawniony przez bardzo długi czas nie wykonuje swoich praw podmiotowych, nie realizuje przysługujących mu roszczeń. W ten sposób o instytucji przedawnienia wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 13 lutego 2015 r. (sygn. I ACa 1213/14). Doniosłość tej instytucji (utrata uprawnień po przekroczeniu terminu wskazanego w ustawie) powoduje, że każda zmiana przepisów dotyczących tej regulacji budzi zainteresowanie. W niniejszym artykule znajdą Państwo podsumowanie ostatniej nowelizacji Kodeksu cywilnego z dnia 2 grudnia 2021 r., która weszła w życie 30 czerwca 2022 r., gdzie ustawodawca wprowadził zmiany m.in. w art. 121 (zawieszenie biegu terminu przedawnienia), 123 (przerwanie biegu terminu przedawnienia) i 124 (skutki przerwania przedawnienia) Kodeksu cywilnego. 

ZAWIESZENIE I PRZERWANIE BIEGU TERMINU PRZEDAWNIENIA 

Jaka jest różnica między zawieszonym a przerwanym biegiem terminu przedawnienia? Zawieszony bieg terminu przedawnienia cechuje się tym, że gdy określone w art. 121 pkt 1-6 przesłanki ustaną, termin przedawnienia biegnie dalej. Oznacza to swoistą „pauzę” w liczeniu terminu.  Dotyczy to również sytuacji, kiedy bieg przedawnienia w ogóle się nie rozpoczął. Jego rozpoczęcie zostaje opóźnione w wyniku wymienionych w art. 121 Kodeksu cywilnego przesłanek. Z kolei przerwanie biegu terminu przedawnienia skutkuje całkowitym „wyzerowaniem” terminu i po każdorazowym jego przerwaniu biegnie na nowo, od początku. To właśnie zawieszenie i przerwanie biegu terminu przedawnienia stało się obiektem najnowszych zmian. 

MEDIACJA 

Ustawodawca, kierując się ekonomiką w postępowaniu przed sądami, postanowił wykreślić punkt 3 w paragrafie pierwszym art. 123 Kodeksu cywilnego, który stanowił, że wszczęcie mediacji przerywa bieg terminu przedawnienia. Praktyka pokazała, że często wierzyciele wszczynali postępowania mediacyjne nie w celu polubownego rozwiązania sporu, ale jedynie w celu przerwania biegu terminu przedawnienia. Zatem, jeżeli mediacja nie zakończyła się sukcesem, wierzyciel i jego wierzytelność pozostawała „bezpieczna” i wydłużał się czas, w którym mógł ją egzekwować, de facto stosując praktyki zmierzające do obejścia prawa. Ustawodawca postanowił te praktyki zmiarkować, wykreślając przesłankę wszczęcia mediacji jako przesłankę do przerwania biegu terminu przedawnienia. 

Z drugiej strony, ustawodawca chcąc mimo wszystko w dalszym ciągu popularyzować instytucję mediacji i zachęcać do pozasądowego rozwiązywania sporów, dalej wiąże jej byt z instytucją przedawnienia, jednakże w innym wydaniu. Zmiana polega na tym, że co do roszczeń objętych umową o mediację – na czas jej trwania – następuje zawieszenie biegu terminu przedawnienia. Nie wydłuża to technicznie terminu przedawnienia, ale daje szansę na polubowne rozwiązanie sporu, bez ryzyka utracenia cennego czasu na dochodzenie swoich roszczeń w razie niepowodzenia postępowania przed mediatorem. Co za tym idzie, ustawodawca w dalszym ciągu zachęca wierzycieli do korzystania z tej instytucji, odciążając sądy. Mediacja jako sposób na uzyskanie swego rodzaju kompromisu, ma za zadanie zadowolić obie strony w największym możliwym stopniu. Nie ma wątpliwości, że w wielu przypadkach strony nawet nie próbują dojść do porozumienia i nie chcą korzystać z pomocy mediatora. Istotne jest jednak to, że obie strony mają zagwarantowaną taką możliwość na gruncie Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego.  

ZAWEZWANIE DO PRÓBY UGODOWEJ

Jako pkt 6 art. 121 ustawodawca zdecydował się na dodanie również roszczeń objętych umową o zawezwanie do próby ugodowej i wynikającym z tego postępowaniem pojednawczym. Ustawodawca postanowił usunąć wszelkie wątpliwości, ponieważ do momentu nowelizacji, czynność ta uchodziła za czynność przerywającą bieg terminu przedawnienia, na co wskazywało orzecznictwo, np.: „Zawezwanie do próby ugodowej na podstawie art. 185 § 1 k.p.c. uznaje się za jeden ze sposobów bezpośredniego dochodzenia przez wierzyciela swoich roszczeń przed sądem” (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 kwietnia 2014 r.  sygn. I ACa 144/14) czy „Co do zasady zawezwanie do próby ugodowej może przerwać bieg przedawnienia” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r. sygn. III CSK 103/17). Jednak ustawodawca postanowił jednoznacznie ustalić, że instytucja zawezwania do próby ugodowej zawiesza bieg terminu przedawnienia, a nie go przerywa. 

Podsumowując, zmiany wprowadzone ostatnią nowelizacją należy ocenić pozytywnie. Z jednej strony ustawodawca unormował kwestie instytucji wobec których praktyka, doktryna i orzecznictwo wypracowały pewne sposoby postępowania, z drugiej jednak strony ustawodawca doprecyzował kwestie, które pozostawiały wątpliwości lub mogły prowadzić do obejścia prawa.