Kontynuowanie jednoosobowej działalności gospodarczej po śmierci przedsiębiorcy – zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem osoby fizycznej

Ministerstwo Rozwoju proponuje wprowadzenie zasadniczych zmian w regulacjach dotyczących osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, które zgodnie z założeniami uzasadnienia projektu nowej ustawy miały wejść w życie już od Nowego Roku 2018 r. Parlament uchwalił ją jednak dopiero w dniu 5 lipca 2018 r. Większość przepisów ustawy wchodzi w życie 25 listopada 2018 r.

Potrzeba nowych rozwiązań

Nowe prawo ma regulować kwestie dziedziczenia przedsiębiorstwa w taki sposób, by postępowanie związane ze spadkobraniem nie wpływało negatywnie na kwestie kontynuowania prowadzenia działalności gospodarczej. Jest to bardzo istotna zmiana z punktu widzenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną. Jednoosobowa działalność gospodarcza jest obecnie najpopularniejszą formą prowadzenia biznesu. W uzasadnieniu do projektu ustawy, podaje się, że w roku 2016 r. jednoosobowa firma była wybierana przez ponad 80% osób rozpoczynających działalność gospodarczą, zaś w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) wpisanych jest natomiast ok. 2,4 mln przedsiębiorców aktywnych oraz tych, którzy zawiesili wykonywanie działalności gospodarczej.

Co się zmieni?

W ustawie planuje się wprowadzenie tymczasowego zarządzania firmą przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną po jego śmierci, a także kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej przy użyciu tego przedsiębiorstwa. Zmiany będą dotyczyły funkcjonowania przedsiębiorstwa między otwarciem spadku a działem spadku. W założeniu projektu, firma będzie działała jak dotychczas, z dopiskiem „w spadku”. Do prowadzenia spraw przedsiębiorstwa będzie musiała zostać wyznaczona osoba zwana w ustawie zarządcą sukcesyjnym. Osoba ta będzie powoływana do prowadzenia przedsiębiorstwa i wykonywania czynności nazywanych w prawie „czynnościami zwykłego zarządu”. Inaczej mówiąc, zarządca sukcesyjny będzie uprawniony do zwykłej, codziennej eksploatacji przedsiębiorstwa, dokonywania czynności niezbędnych do utrzymania działalności w określonej sferze stosunków prawnych, w tym zaciągania zobowiązań w związku z tą działalnością, zawierania umów dzierżawy, najmu, a także płacenia podatków.

Działalność zarządcy będzie opierała się na sprawowaniu zarządu, ale na rachunek następców przedsiębiorcy. Będzie on mógł pozywać lub być pozywany, a także ustanowić pełnomocnika.

Co ważne, ustawa przewiduje możliwość korzystania z udzielonych zmarłemu przedsiębiorcy na mocy decyzji administracyjnej koncesji i licencji- taka decyzja nie wygasa z chwilą śmierci strony, o ile zarządca spełnia warunki zawarte w decyzji oraz oświadcza, że przyjmuje wszystkie warunki zawarte w tej decyzji.

Procedura ustanowienia zarządcy

Przedsiębiorca będzie mógł powołać tzw. zarządcę sukcesyjnego jeszcze za życia, powołując go w formie pisemnej pod rygorem nieważności, poprzez dokonanie wpisu w CEIDG, co wymaga również zgody zarządcy.

Po śmierci przedsiębiorcy ustawodawca również przewiduje możliwość powołania zarządcy sukcesyjnego. Powołania będzie się wówczas dokonywać w formie aktu notarialnego z inicjatywy między innymi małżonka przedsiębiorcy, za zgodą wszystkich znanych mu spadkobierców przedsiębiorcy albo zapisobiercy windykacyjnego, czy też osoby, która przyjęła spadek, za zgodą wszystkich pozostałych, znanych jej spadkobierców oraz małżonka przedsiębiorcy, z pewnymi wyjątkami. Uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa jednak z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy.

Powołanie zarządcy jest odwołane, co może nastąpić za życia przedsiębiorcy w formie pisemnej zarówno przez samego przedsiębiorcę jak i przez zarządcę. Odwołanie zarządy ustanowionego po śmierci także jest możliwe, przy czym musi nastąpić w formie notarialnej.

Pomiędzy śmiercią przedsiębiorcy a ustanowieniem zarządcy

Projekt ustawy przewiduje także kto ma prowadzić sprawy firmy w okresie przypadającym pomiędzy śmiercią przedsiębiorcy a ustanowieniem zarządcy sukcesyjnego. W okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego, a jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony – do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, małżonek przedsiębiorcy, zapisobierca windykacyjny lub spadkobierca przedsiębiorcy (szczegóły reguluje ustawa) mogą dokonywać czynności koniecznych do zachowania lub zabezpieczenia majątku przedsiębiorstwa w spadku. Czynności te mogą polegać na przykład na zaspokajaniu wymagalnych roszczeń lub przyjmowaniu należności, które wynikają ze zobowiązań związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, powstałych przed śmiercią przedsiębiorcy czy zbywaniu zapasów.

Co bardzo istotne, za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku solidarną odpowiedzialność ponoszą następcy prawni przedsiębiorcy i małżonek przedsiębiorcy, dlatego powołanie zarządcy będzie w dużej mierze oparte na zasadzie zaufania względem powoływanej osoby.

Należy pamiętać, że ostateczny kształt ustawy może jeszcze ulec zmianie.