Czas pracy na statkach żeglugi śródlądowej

W dniu 15 maja 2017 r. Prezydent RP Andrzej Duda, podpisał ustawę z 7 kwietnia 2017 r. o czasie pracy na statkach żeglugi śródlądowej (Dz.U.2017.993 z dnia 2017.05.22). Ustawa ta weszła w życie w dniu 06 czerwca 2017r.

Akt ten ma na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy Rady 2014/112/UE z dnia 19 grudnia 2014 r. wykonującej Umowę europejską dotyczącą niektórych aspektów organizacji czasu pracy w transporcie śródlądowym, zawartą przez Europejskie Stowarzyszenie Żeglugi Śródlądowej (EBU), Europejską Organizację Kapitanów (ESO) i Europejską Federację Pracowników Transportu (ETF).

Wskazać należy, że obowiązujące dotychczas w tym zakresie przepisy ustawy Kodeks pracy, w szczególności działu VI Kodeksu (art. 128 -15112 k.p.), nie realizowały w pełni potrzeb armatorów. W praktyce oznaczało to problemy w stosowaniu przepisów Kodeksu pracy z uwagi na specyfikę pracy wykonywanej na statkach żeglugi śródlądowej.

Pod pojęciem statek żeglugi śródlądowej należy rozumieć każde urządzenie pływające o napędzie mechanicznym lub bez napędu mechanicznego, w tym również prom, wodolot i poduszkowiec, przeznaczone lub używane na śródlądowych drogach wodnych do przewozu osób lub rzeczy, pchania lub holowania lub wykonywania prac technicznych, utrzymania szlaków żeglugowych lub eksploatacji złóż kruszyw (art. 2 ust. 7 ustawy w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o żegludze śródlądowej). Statek pasażerski to natomiast jednostka przeznaczona do przewozu powyżej 12 pasażerów.

Wprowadzenie do polskiego systemu prawnego regulacji dotyczących czasu pracy na statkach żeglugi śródlądowej i wymogów dyrektywy ma na celu zapewnienie polskim armatorom i pracownikom zatrudnionym na statkach takich warunków organizacji pracy jaką mają armatorzy i pracownicy pozostałych państw europejskich.

Ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o czasie pracy na statkach żeglugi śródlądowej odnosi się wyłącznie do osób wykonujących pracę na statkach żeglugi śródlądowej, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, jako członkowie załogi lub personel pokładowy.

Zgodnie z omawianą ustawą czas pracy na statku żeglugi śródlądowej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym 12-miesięcznym okresie rozliczeniowym. Tygodniowy czas pracy na statku żeglugi śródlądowej łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekroczyć przeciętnie 48 godzin w okresie rozliczeniowym.

Czas pracy na statku żeglugi śródlądowej, łącznie z godzinami nadliczbowymi, nie może przekraczać 14 godzin w każdym okresie 24-godzinnym oraz 84 godzin w każdym okresie 7-dniowym. W sytuacji, gdy rozkład czasu pracy będzie przewidywał większą liczbę dni pracy niż liczba dni odpoczynku, wówczas przeciętny tygodniowy czas pracy na statku żeglugi śródlądowej w okresie 4 kolejnych miesięcy nie może przekraczać 72 godzin. Maksymalny czas pracy w sezonie na statku pasażerskim, wraz z godzinami nadliczbowymi, nie może przekraczać 12 godzin w każdym okresie 24-godzinnym oraz 72 godzin w każdym okresie 7-dniowym.

W sytuacji, gdy rozkład czasu pracy przewiduje większą liczbę dni pracy od liczby dni odpoczynku, pracownikowi przysługuje 0,2 dnia odpoczynku za każdy dzień pracy. Niepełne dni uwzględnia się w całości. Powyższe oznacza, że zgodnie z projektowaną regulacją po 6 dniach pracy pracownikowi będą przysługiwać 2 dni (0,2 * 6 dni = 1,2, czyli 2 dni odpoczynku). Powyższa reguła jest zgodna z Kodeksem pracy, który przyznaje pracownikowi co najmniej 24 godziny – 1 dzień odpoczynku – w ciągu 7 dni (na gruncie omawianej ustawy są to dwa dni, które zapewniają preferencyjny odpoczynek pracownikom sektora żeglugi śródlądowej). W przypadku czasu pracy na statkach pasażerskich w sezonie powyższą regułę stosuje się analogicznie.

Pod pojęciem okresu odpoczynku należy rozumieć okres poza czasem pracy na statku żeglugi śródlądowej, który obejmuje okres odpoczynku na statku żeglugi śródlądowej podczas rejsu albo podczas postoju oraz okres odpoczynku na lądzie.

Odmiennie niż Kodeks pracy, ustawa o czasie pracy na statkach żeglugi śródlądowej reguluje porę nocną, która obejmuje 7 godzin pomiędzy 23:00 a 6:00, podczas gdy Kodeks pracy stanowi, że pora nocna trwa od 21:00 do 7:00.

Określone powyżej normy czasu pracy będą mogły zostać przekroczone, gdy zajdzie bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa statku żeglugi śródlądowej, osób lub ładunku znajdujących się na pokładzie jak również w przypadku konieczności niesienia pomocy innym statkom albo osobom, które znalazły się w niebezpieczeństwie. Pracownikom, których czas pracy został przedłużony należy zapewnić w najbliższym możliwym terminie odpowiednie okres odpoczynku.

Zgodnie z przywołaną na wstępie dyrektywą ustawa o czasie pracy na statkach żeglugi śródlądowej zmienia sposób prowadzenia ewidencji czasu pracy. Rozszerzono ją bowiem o nazwę statku żeglugi śródlądowej oraz imię i nazwisko kapitana statku. Ewidencja ta przechowywana jest do końca 12-miesięcznego okresu rozliczeniowego. Po tym okresie ewidencja powinna być przechowywana na zasadach określonych w przepisach prawa pracy (m.in. art. 94 Kodeksu pracy) oraz zasadach archiwizacji dokumentacji pracowniczej. Ponadto, w terminie do 10. dnia każdego miesiąca pracodawca obowiązany jest przedstawić pracownikowi ewidencję czasu pracy do zatwierdzenia uwzględniającą miesiąc poprzedni. Pracownik winien podpisać ewidencję i przechowywać kopię podpisanej ewidencji przez okres jednego roku.

Podsumowując za najistotniejsze regulacje, o których stanowi ustawa uznać należy: wprowadzenie 12 miesięcznego okresu rozliczeniowego dla pracodawców, zaliczenie gotowości do wykonywania pracy do czasu pracy na statkach żeglugi śródlądowej, zapewnienie odpowiedniego okresu odpoczynku dla pracowników zatrudnionych na statkach żeglugi śródlądowej, wprowadzenie limitów czasu pracy dla pracowników wykonujących pracę na statkach żeglugi śródlądowej a także obowiązek prowadzenia przez pracodawcę ewidencji czasu pracy na statku żeglugi śródlądowej.