Dziedziczenie kredytu na wypadek śmierci kredytobiorcy

Śmierć kredytobiorcy budzi bardzo często niepokój wśród najbliższej rodziny związany z dziedziczeniem zadłużeń. Należy bowiem mieć na względzie, że śmierć kredytobiorcy nie powoduje samoczynnego wygaszenia umowy. Powyższa sytuacja dotyczy zarówno pożyczki gotówkowej, jak i kredytu hipotecznego. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawić i zwrócić uwagę czytelników na to jak wygląda dziedziczenie kredytu na wypadek śmierci kredytobiorcy. Oraz wskazać jak można skutecznie uniknąć spłaty zobowiązania spadkodawcy wynikającej z zawartej przez niego umowy kredytu.

Podstawa Prawna – Dziedziczenie kredytu na wypadek śmierci kredytobiorcy

Prawo bankowe nie zawiera przepisów regulujących zasady dziedziczenia kredytu po śmierci kredytobiorcy. Dlatego w takiej sytuacji stosuje się ogólne zasady prawa spadkowego zawarte w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na spadkobierców. Oznacza to, że po śmierci kredytobiorcy, jego kredyt muszą spłacać spadkobiercy – kredyt bowiem nie ulega umorzeniu czy anulowaniu.

Temat dziedziczenia kredytu znajdował się również w kręgu zagadnień poruszanych przez sądy i tak m.in. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 11 kwietnia 2018 r. o sygn. akt V ACa 54/17 wskazał, iż „Zobowiązanie do zwrotu kredytu wchodzi w skład spadku jako dług spadkowy (art. 922 § 1 KC), przy czym obejmuje on zarówno raty kredytu wymagalnego jeszcze przed śmiercią kredytobiorcy, jak i raty, które stają się wymagalne po tej chwili. Śmierć kredytobiorcy nie wywołuje zmian w treści umowy kredytowej, a tym samym spadkobiercy zobowiązani są do zwrotu kredytu na zasadach określonych w umowie, z uwzględnieniem przewidzianego harmonogramu spłat, chyba że umowa przewiduje automatyczną wymagalność całości kredytu z chwilą jego śmierci. (…) Po śmierci kredytobiorcy bank winien ustalić krąg spadkobierców i wezwać ich do wykonania umowy (…)”.

Ubezpieczenie na wypadek śmierci kredytobiorcy a spłata kredytu

Bardzo ważnym zagadnieniem, od którego należy wyjść przy określaniu odpowiedzialności za dług w przypadku zawartej umowy kredytu przez spadkodawcę jest ustalenie czy zmarły kredytobiorca posiadał ubezpieczenie kredytu na wypadek śmierci. Jeżeli takie ubezpieczenie zawarto, kwotę pozostałą do spłaty reguluje ubezpieczyciel. Wówczas spadkobiercy zmarłego nie są obciążeni. Każdorazowo zatem należy sprawdzić czy umowa taka została zawarta oraz jaka jest precyzyjna i ścisła treści zapisu stosownej polisy.

Spłata kredytu w przypadku braku ubezpieczenia na wypadek śmierci kredytobiorcy

Jak zostało wskazane powyżej o konieczności spłaty kredytu przez spadkobierców mówimy w sytuacji, gdy kredyt nie został ubezpieczony na wypadek śmierci kredytobiorcy. Zobowiązanymi do spłaty kredytu po zmarłym są jego spadkobiercy. Spadkobiercy mogą być powołani do spadku na podstawie ustawy lub testamentu. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce wówczas, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu albo okazał się on nieważny. Jeśli więc zmarły pozostawił po sobie testament, to właśnie osoby powołane do dziedziczenia w testamencie przejmą dług. Jeśli nie ma testamentu, to kredyt spłacają tzw. spadkobiercy ustawowi.

To, w jakim zakresie spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe, zależy od tego czy przyjął spadek. Jeśli tak, to istotny jest sposób przyjęcia. Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku.

Jeśli ubezpieczenia nie zawarto, spadkobiercy zmarłego kredytobiorcy mają, zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego, trzy rozwiązania:

odrzucić spadek;
przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza (tj. przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe);
przyjąć spadek wprost (tj. przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe).

Odrzucenie spadku

Jeśli spadkobierca nie chce spłacać długów spadkowych w postaci kredytu spadkodawcy, to może spadek zwyczajnie odrzucić. Takie rozwiązanie stosuje się najczęściej, gdy pozostały do spłaty kredyt jest na tyle wysoki, że przekracza aktywa masy spadkowej. Tutaj jednak niezbędne będzie dobre rozeznanie w zakresie posiadanego majątku i długów spadkodawcy. Podkreślić jednak należy i co warto zapamiętać, uprawnienie do odrzucenia spadku ograniczono w czasie. Bowiem oświadczenie o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie skutkować będzie przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. (nowelizacja przepisów kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw Dz. U. 2015 poz. 539 z dnia 20 marca 2015 r., obowiązująca od dnia 18 października 2015 r.).

W zależności od tego czy spadek odrzuci spadkobierca testamentowy czy ustawowy, implikacje i następstwa tego mogą się między sobą różnić. Należy pamiętać, że odrzucenie spadku przez spadkobiercę może spowodować, że jego udział spadkowy przypadnie jego zstępnym np. dzieciom. Jeśli dzieci są pełnoletnie i posiadają pełną zdolność do czynności prawnych mogą one również odrzucić spadek, działając w tym względzie samodzielnie. Jeśli jednak dzieci są nieletnie, rodzice muszą wystąpić do sądu rodzinnego z wnioskiem o zgodę na odrzucenie spadku w ich imieniu. Bez zgody sądu nie będzie to możliwe.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza skutkuje tym, że spadkobiercy będą spłacać kredyt, ale wyłącznie ze środków pochodzących z aktywów masy spadkowej – w uproszczeniu: kredyt będzie spłacany tylko z tego, co zmarły po sobie pozostawił. Należy jednak pamiętać o sporządzeniu wykazu inwentarza bądź sporządzeniu jego spisu.

Przyjęcie spadku wprost

Przyjmując zaś spadek wprost, spadkobierca zmarłego kredytobiorcy będzie zobowiązany do spłaty jego kredytu nie tylko ze środków pochodzących z masy spadkowej, ale także, w razie konieczności, z środków należących do własnego majątku. Będzie tak w sytuacji, gdy pozostały po śmierci majątek nie wystarczy na spłatę kredytu.

Zarówno przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oraz spadku wprost są dobrym rozwiązaniem. Daje to szansę, że po spłacie kredytu jeszcze coś z majątku spadkodawcy pozostanie.

Bezpieczniejszym rozwiązaniem na pewno będzie przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, gdyż przyjęcie spadku wprost może okazać się wysoce ryzykowne, w sytuacji, w której okaże się, że długów do spłaty pozostaje więcej niż odziedziczonego majątku.

Oświadczenie o przyjęciu spadku

Oświadczenie o przyjęciu spadku lub jego odrzuceniu składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Co istotne, oświadczenia te są nieodwołalne, dlatego musi być to dobrze przemyślana decyzja. Jeśli spłata kredytu została poręczona, to w przypadku śmierci kredytobiorcy poręczyciel nie zostaje zwolniony ze swej odpowiedzialności. Poręczenie po śmierci nadal jest aktualne. Dlatego, jeśli spadkobiercy nie są w stanie spłacić kredytu, albo jeśli spadek odrzucą, to wówczas do spłaty kredytu pociąga się poręczyciela.

Podział długów między spadkobierców.

W sytuacji, gdy spadkobierców jest kilku, do czasu zanim podzielą spadek odpowiadają za długi spadkowe solidarnie. Oznacza to, że każdy ze spadkobierców jest odpowiedzialny za cały dług. Natomiast spłacenie długu przez jednego z nich zwalnia pozostałych z odpowiedzialności względem wierzyciela. Jednak ten, który spłacił dług zmarłego, może żądać od pozostałych spadkobierców zwrotu tego co zapłacił wierzycielowi w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów spadkowych. Podział spadku może nastąpić na skutek zawarcia przez spadkobierców umowy o dział spadku lub w wyniku postanowienia sądu.

Z chwilą dokonania działu spadku następuje podział długów z mocy prawa proporcjonalnie do podzielonych aktywów i ich wielkości. W takiej wysokości spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe.

Spłata kredytu po śmierci kredytobiorcy – formalności z bankiem

Jeżeli spadkodawca był jedynym kredytobiorcą w praktyce występują trudności z uzyskaniem od banków szczegółowych informacji na temat kredytu. Związane jest to z tajemnicą bankową, którą banki mają obowiązek przestrzegać w swojej działalności. Obejmuje ona wszelkie informacje związane z udzielonym kredytem. Do uzyskania od banku informacji objętych tajemnicą bankową nie wystarczy przedstawienie jedynie aktu zgonu kredytobiorcy. Bank będzie mógł ujawnić dane dotyczące kredytu zaciągniętego przez zmarłego kredytobiorcę po dostarczeniu:

prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku,
poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza.

Na żądanie sądu, bank można zobowiązać do udzielenia informacji chronionych tajemnicą bankową. Na podstawie odpowiednich dokumentów bank udzieli informacji o umowie kredytowej oraz aktualnym saldzie zadłużenia, a także ustali zasady jego spłaty.

Podsumowanie – Dziedziczenie kredytu na wypadek śmierci kredytobiorcy

Decyzję o przyjęciu spadku podejmować należy w oparciu o jak najlepsze zorientowanie się co do sytuacji majątkowej zmarłego kredytobiorcy. Może się bowiem okazać, że długi spadkowe w znacznym stopniu przewyższą wartość spadku. Wówczas najlepszym rozwiązaniem będzie odrzucenie spadku lub przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza. W przypadku śmierci kredytobiorcy należy możliwie jak najwcześniej powiadomić o tym bank. Trzeba także, przedstawić dokumenty, które potwierdzają zawarcie kredytu, aby ustalić dalsze obowiązki kredytowe. Należy bowiem pamiętać, że po śmierci kredytobiorcy jego niespłacony dług kredytowy nadal rośnie. Natomiast, toczące się postępowanie spadkowe, mające na celu ustalenie spadkobierców zobowiązanych do spłaty kredytu po zmarłym, nie wstrzymuje naliczania odsetek od kredytu.

Co ważne, jeżeli pomiędzy małżonkami istnieje rozdzielność majątkowa, to nie zabezpiecza ona przed odziedziczeniem długu po zmarłym współmałżonku. Pomimo rozdzielności majątkowej, małżonka można powołać do spadku po współmałżonku jako spadkobiercę. Co więcej może ponieść odpowiedzialność za spłatę jego długów z tego tytułu.

Kredytobiorca może za życia zabezpieczyć osoby bliskie przed obowiązkiem spłaty kredytu po jego śmierci. W tym celu powinien wykupić ubezpieczenie na wypadek śmierci, a następnie dokonać cesji z polisy na rzecz banku. Zalety tego rozwiązania są nie do przecenienia zwłaszcza przy kredytach hipotecznych opiewających z reguły na duże kwoty. Większość banków oferuje już ubezpieczenia wraz z udzielanym kredytem, niekiedy wręcz uzależniając zawarcie umowy kredytu od zawarcia również takiego ubezpieczenia.

W przypadku przyjęcia spadku wprost w sytuacji gdy długi przewyższają odziedziczony majątek jedynym możliwym rozwiązaniem może okazać się przedłożenie w banku stosownego wniosku o umorzenie kredytu. W takim wniosku zawrzeć należy aktualne dane i numer zawartej umowy. Wniosek o umorzenie kredytu po śmierci kredytobiorcy musi zawierać uzasadnienie naszej prośby, własnoręczny podpis oraz ewentualne załączniki mające na celu poparcie faktów zawartych w uzasadnieni.

W razie pytań zapraszamy do kontaktu z Kancelarią poprzez formularz kontaktowy.